Inspraaknotitie Provinciale Staten 14 april herindeling Barneveld-Scherpenzeel

Inspraaknotitie 14 april 2021 - Provinciale Staten – Arnhem
Herindeling Scherpenzeel-Barneveld, Mijntje Pluimers, Lokaal Belang Gem. Barneveld

Uw taken en verantwoordelijkheden
U hebt allen de eervolle en belangrijke taak uw provinciale burgers te vertegenwoordigen en op te komen voor hun belangen. Tot op heden waren GS in de lead. U bent geïnformeerd, u heeft er een aantal keer over vergaderd, maar u was zelf nog niet aan zet.
Dat gaat binnenkort veranderen. Ik heb mij de afgelopen jaren stevig inhoudelijk in de materie verdiept.
En met alle kennis die ik daarmee heb opgedaan, brengt dat mij tot een heel kritische houding ten opzichte van het proces, en de waarde van het voorliggende herindelingsontwerp. Ik wil u hierin meenemen, in de hoop dat dit u kan helpen op weg naar het moment dat u dadelijk wel aan zet bent. Want u wacht een verantwoordelijke taak.

Scherpenzeel
Voorzitter, wij hebben inhoudelijk geen mening over de keuzes van Scherpenzeel, maar als er een gemeente bestuurskracht heeft laten zien, is het de gemeente Scherpenzeel wel. Zij zijn uitstekend in staat gebleken zich, zowel op inhoud als het proces, te weren tegen de dwingende GS en het schijnbaar afwachtende Barneveld. Scherpenzeel heeft een onderbouwd toekomstplan, inclusief kadernota, begroting en samenwerkingsstrategie, ontwikkeld en deze zijn op democratische wijze in de gemeenteraad vastgesteld. Het laatste voorstel zelfs unaniem! Een autonome gemeente, met een autonome raad en met een, bij herhaling, overwéldigende steun van de bevolking voor zelfstandigheid; Diverse deskundigen onderstrepen de robuustheid van deze plannen. Voorzitter, wie zijn GS dan om te stellen dat een herindeling echt noodzakelijk is? De noodzaak is ten enenmale niet onderbouwd.

Onrecht
In onze ogen wordt Scherpenzeel groot bestuurlijk- en maatschappelijk onrecht aangedaan. En alleen al op basis van fatsoenlijk openbaar bestuur én goed nabuurschap, maken wij ons ernstige zorgen over het proces en hebben wij inhoudelijk grote bezwaren. De gemeente Barneveld is, linksom of rechtsom, onderdeel van het proces, en daarmee mede-verantwoordelijk voor wat hier gebeurt. De provincie is dat ook. En u als PS heeft daarin een kaderstellende en controlerende verantwoordelijkheid.
Die verantwoordelijkheid heeft u naar de inwoners van Barneveld en van Scherpenzeel. Van wie 82% tegen herindeling is. En die verantwoordelijkheid heeft u ook richting de Gelderse belastingbetalers, en richting de principes van democratie waarvoor u zegt te staan. Waarom volharden in een proces dat even onrechtvaardig als misschien wel kansloos is?

Beleidskader
Als u niet kritisch zou zijn, dan is het Rijk dat wel. Zowel de Minister als de Tweede en Eerste Kamer zullen dit plan langs de lat van het nieuwe beleidskader leggen. En dan voorspel ik u het volgende:

1. Het proces voldoet niet aan de zorgvuldigheidsvereisten
2. Het draagvlak ontbreekt
3. De noodzaak is niet voldoende onderbouwd
4. En de voorgespiegelde oplossing blijkt op drijfzand te berusten.

Laten we beginnen met het drijfzand.

Kernenbeleid
Het Kernenbeleid dat GS voorstellen wordt gebruikt ter legitimatie van deze herindeling. ‘Nu komt alles goed beste mensen, Scherpenzeel behoudt haar autonomie!’. Waarom moet het dan, terwijl er over het algemeen tevredenheid heerst over het bestaande dorpskernenbeleid? Is dit het wondermiddel om een herindeling soepel te laten verlopen? GS stellen wel dat het aan gemeenten is, maar dwingen de gemeenten wel dit kernenbeleid vorm te geven. Voorzitter, dit kan echt niet door de beugel. Barneveld heeft geen kernenbeleid 1.0, en als ik op de bespreking in onze raad af ga voorzie ik ook geen draagvlak om daadwerkelijk budget of bevoegdheden af te geven. GS gebruiken het wel om tegen u te zeggen dat het allemaal dik voor elkaar gaat komen en dat Barneveld een Kernenbeleid 2.0 wil. Maar dat is het collége. Er is nóóit iets aan inwoners of de raad gevraagd wat het kernenbeleid, zowel inhoudelijk, juridisch als financieel dan zou moeten inhouden. GS neemt een groot risico door blind te vertrouwen op de bereidheid van de Barneveldse/nieuwe raad om budget en bevoegdheden af te staan. GS wekken allerlei verwachtingen naar u als PS, de inwoners van Scherpenzeel en Barneveld en de minister.
Maar die verwachtingen berusten op drijfzand, want garanties ontbreken.

Draagvlak
Draagvlak, het primaire beoordelingscriterium, volgens de minister. U zult daar als PS rekenschap aan moeten geven. De gemeente Barneveld heeft van het begin af aan glashelder en méérmaals in randvoorwaarden geformuleerd dat er ‘een stevig draagvlak moet zijn in béide gemeenten. Geen gedwongen huwelijk dus. Daarnaast heeft ons college nooit een serieuze poging ondernomen om zelfstandig te voldoen aan het ministeriële beleidskader dat aangeeft dat draagvlak in kaart moet worden gebracht; inwoners is nooit wat gevraagd. Verder hebben uw GS in niet mis te verstane bewoordingen aangegeven de peiling van 17 maart in Scherpenzeel niet serieus te nemen, sterker nog, te negeren. Wij vinden dit zeer, zeer kwalijk en doet geen recht aan de betrokkenheid van al die Scherpenzelers die hun gemeente graag zelfstandigheid willen houden. Ook de kleuring de GS geven aan het gehouden Kieskompas is kwalijk. En wat moet Barneveld toch met het gegeven van een onwillige partner? Het enige onderzoek, dat echt met recht representatief kan worden genoemd, is het referendum van Scherpenzeel. Een opkomst van 77%, sprak zich met 82% uit zelfstandig te willen blijven. Wat betekent dat voor u als PS?

Financiën
GS beoordeelden de keuzes van Scherpenzeel voor de toekomstige lasten voor inwoners (niet)proportioneel wat mede een reden was hun aangenomen Kadernota als onderbouwing voor zelfstandigheid, af te wijzen. Groot is dan de verbazing dat diezelfde GS wel eisen dat Barneveld binnen 2 maanden hun meerjarige miljoenen-tekorten wel kunnen oplossen door belástingverhoging. Mogelijk tot 7,8 miljoen. Is dat dan wel proportioneel? Nogmaals, inwoners en raadsleden is niets gevraagd. Ons college lijkt al wat geschrokken en verzoekt uw GS al om instandhouding van voorzieningen en tijdelijke financiële ondersteuning om de lasten voor inwoners niet te laten stijgen. Uw gedeputeerde heeft al aangegeven dat niet te gaan doen waarop ons college vorige week weer aangaf dit heel raar te vinden.
Kortom, onzekerheid alom en er zijn geen garanties. Waarachtig ook geen voordeel, zoals ook recent weer uit wetenschappelijk onderzoek bleek.

Lichte variant
Wij betreuren het zeer dat zowel ons college als GS onderhandelingsruimte laten liggen als het gaat om de ‘lichte variant’. Scherpenzeel kiest daar nadrukkelijk niét voor, maar wil op een aantal terreinen wel samenwerken met de gemeente Barneveld, zoals dat in regionaal verband ook wordt geëntameerd. En wie weet wat uit die samenwerking op langere termijn kan groeien, als beide gemeenten elkaar dichter naderen, zal dat dan in ieder geval van  ‘onder op zijn’, waartoe  ook het Beleidskader van de minister  bestuurlijk Nederland nadrukkelijk oproept.

Onzorgvuldig proces
Het tweede beoordelingscriterium, een zorgvuldig proces, behoef ik eigenlijk niet uit te leggen. Dat hebben de hoogleraren Elzinga, Frissen, en De Vries al glashelder gedaan. U als Staten lijken de reacties van GS trouw te geloven. Hoe kan dat toch? Beoordeelt u het proces dan wel als zorgvuldig? Ik heb namens onze fractie de Spiegelgroep voorzien met een lijst van punten waaruit vooringenomenheid blijkt. Bij interesse stuur ik u deze toe. Vanuit uw controlerende rol, en uw beslisbevoegdheid, ligt opnieuw de bal bij u om te zorgen dat het advies, dat u straks aan de minister uit gaat brengen, hout snijdt. Ik roep u met klem op om u in dat kader nog eens goed te bezinnen.

Tot slot
Voorzitter, het spijt mij te moeten zeggen, maar wij hebben niet ervaren dat de meeste van de leden van PS voldoende doordrongen zijn van de treurige situatie waar mijn gemeente Barneveld maar ook onze buurgemeente Scherpenzeel, zich door toedoen van GS, in bevinden. Daarom verzoek ik u onze zienswijze, en alle zienswijzen die zijn ingediend, zorgvuldig te lezen. Stel vragen, aan uzelf, aan GS, aan de indieners, en aan alle betrokken experts. Ik verzoek u beide betrokken gemeenten de tijd en de rust te geven te werken aan een verdere uitbouw van een toekomstbestendige situatie, welke kant het dan ook op mag gaan. Maar niet vanuit dit huidige herindelingsontwerp.

2e termijn slotopmerking:
Voorzitter, wij hebben de uitslag van het Kieskompas door GS gezien en de uitpraken van gedeputeerd Markink daarover: 
"Het laat zien dat kennis leidt tot andere opvattingen en invloed heeft op het draagvlak."
Daar maken wij bezwaar tegen. Ten eerste het feit dat het Kieskompas door Jan en Allemal kon worden ingevuld en dat er slechts genoemd werd dat de nieuwe gemeente met 'kernenbeleid, voorzieningen, zeggenschap en financien aan de slag zou gaan. Geen inhoud en uitleg dus. Dan: 82% van de inwoners van de gemeente Barneveld die dit Kieskompas hebben ingevuld, hebben aangegeven GEEN kennis te hebben van de inhoud van het herindelingsontwerp. Daarmee kan dus echt niet, zoals gedepurteerde Markink wel doet, de conclusie getrokken worden dat er dus draagvlak is gekomen op basis van meer kennis. Er is geen kennis bij de inwoners van Barneveld want ze zijn nooit meegenomen in de inhoud laat staan iets gevraagd.